Schuldenwijzer is een nieuwe online tool die direct betrokkenen veilig en efficiënt inzicht moet gaan geven in de totale schuldsituatie van burgers met schulden. Schuldenwijzer kan de schuldenaanpak in Nederland effectiever maken, maar de plannen roepen ook nog vragen op. Dat bleek tijdens een goed bezochte expertmeeting op 29 november 2018 in Den Haag. Initiatiefnemers KBvG en SNG gaan de feedback van bezoekers gebruiken om het concept van Schuldenwijzer te optimaliseren.

Dagvoorzitter Roderik van Grieken startte de bijeenkomst in Hotel NH met een aantal vragen aan Paul Otter, bestuurslid van de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG) en een van de initiatiefnemers van Schuldenwijzer. Otter is zelf gerechtsdeurwaarder en heeft een duidelijke drijfveer voor de ontwikkeling van Schuldenwijzer: minder aan de deur hoeven komen bij mensen die niet in staat zijn om te betalen. Al brainstormend bedachten hij en anderen hoe een centraal inzicht in schuldsituaties ook voordelen zou kunnen bieden voor de burger zelf. Bovendien kunnen ook schuldhulpverleners en uiteindelijk andere betrokken (overheids)partijen profiteren.

Logische vraag van de dagvoorzitter was: is de KBvG wel de meest logische partij om dit initiatief te nemen? “Met het Digitaal Beslagregister (DBR, red.) hebben we duidelijk bewezen dat we het kunnen”, antwoordde Otter. “Toen hebben we als gerechtsdeurwaarders het voortouw genomen; we zijn er toen ook in geslaagd om beveiliging en privacy te borgen. Als gerechtsdeurwaarders vormen we één schakel in de keten; daarom willen we nu ook andere betrokkenen mee laten denken. Over de valkuilen, maar ook over de kansen.”

Presentatie inzageportaal

Vervolgens was het woord aan Michaël Brouwer en Paul Valentijn van Stichting Netwerk Gerechtsdeurwaarders (SNG). Zij gaven een korte demonstratie van het platform dat de afgelopen maanden al gebouwd is. In de loop van 2019 zal de eerste versie van Schuldenwijzer als inzageportaal voor burgers worden gelanceerd. Schuldenwijzer is dan aangesloten op het Digitaal Beslagregister. Door in te loggen met DigiD kunnen burgers via het DBR inzicht krijgen in de eigen gegevens van derdenbeslagen. Brouwer en Valentijn lieten zien hoe die worden getoond in een overzichtelijke tijdlijn, inclusief informatie over wie gegevens wanneer heeft ingediend en opgevraagd uit het DBR. Ook kunnen burgers zien wat de hoogte van hun beslagvrije voet is. De rekentool hiervoor is al gerealiseerd en onderdeel van Schuldenwijzer. Wanneer de nieuwe wetgeving in werking treedt zal de tool ook ter beschikking worden gesteld aan burgers.

De presentatie leverde direct al een aantal vragen op. Dat een centraal overzicht voordelen biedt, lijdt weinig twijfel. Maar kan Schuldenwijzer nu ook misleidend werken, doordat het de schijn wekt van een totaaloverzicht? Schulden waar nog geen beslag op ligt kunnen immers nog niet worden opgenomen: daar moet de wet nog voor worden aangepast. En welke schulden wil je opnemen; ook een twee dagen te laat betaalde telefoonrekening? Wanneer mogen deurwaarders of overheidsinstanties Schuldenwijzer raadplegen, krijgen ze hiermee niet een te grote verantwoordelijkheid? Dit soort vragen laat zien dat Schuldenwijzer vraagt om goede werkafspraken en een sluitende verordening, benadrukten de initiatiefnemers.

Privacy

Privacy is bij Schuldenwijzer een belangrijk aandachtspunt: dat spreekt voor zich. Daarom hadden de initiatiefnemers Mr. Menno Weij voor de bijeenkomst uitgenodigd. Hoewel hij in zijn presentatie uitlegde dat privacywetgeving Schuldenwijzer niet in de weg hoeft te staan, leverde het onderwerp wel veel vragen op. Want hoe zit het met de informatie die andere partijen inbrengen, zoals de overheid? De verwerking van die gegevens moet wel passen bij het doel waar die oorspronkelijk voor verzameld zijn. En ook al is de informatie op de server van SNG goed beveiligd, is centraliseren niet een risico, omdat kwaadwillenden zich dan op één plek kunnen richten? Samengevat lijkt Schuldenwijzer uitvoerbaar, en zagen de aanwezigen nut en noodzaak van een dergelijke generieke voorziening. Maar de uitvoering kent nog uitdagingen.

Na het plenaire deel gingen de aanwezigen uiteen in vijf groepen. Onder leiding van een gespreksleider en in aanwezigheid van een specialist van Schuldenwijzer gingen zij met elkaar in discussie. Eerst over de zorgen, daarna over de kansen die ze zien. Naast de hierboven genoemde aspecten kwamen daarbij onder meer de volgende punten naar boven:

Zorgen en aanbevelingen

• Er zijn ook andere initiatieven met ongeveer hetzelfde doel, en tegelijkertijd wordt er gewerkt aan verbreding van het Digitaal Beslagregister. Probeer te voorkomen dat er versnippering optreedt en zoek elkaar op.
• Waak ervoor dat de discussie te technisch wordt. Heeft een burger met schulden wel behoefte aan zo’n platform?
• Onderschat niet de ketencomplexiteit bij de aanpak van schulden. Hoe wordt de informatie up-to-date gehouden? En hoe zorg je ervoor dat betrokkenen alleen de informatie kunnen zien die ze echt nodig hebben?

Kansen en aanbevelingen

• Houd de aanwezigen bij deze expertmeeting betrokken bij de vervolgstappen van Schuldenwijzer.
• Zie Schuldenwijzer als een communicatieplatform tussen deurwaarders, overheidsinstanties en schuldhulpverleners. Schuldhulpverleners zouden bijvoorbeeld eigen informatie moeten kunnen toevoegen, zodat zij het schuldenoverzicht van een burger nog completer kunnen maken. En gerechtsdeurwaarders en overheidsinstanties moeten in opvallende situaties met een druk op de knop hulp op gang kunnen brengen, en zo bijdragen aan vroeg signalering van financiële problemen.
• Naast concurrerende initiatieven zijn er ook initiatieven die aanvullend kunnen werken, zoals een vroegsignaleringsproject in Amsterdam. Onderzoek hoe je daarbij kunt aansluiten. Zie Schuldenwijzer als een stip op de horizon, en blijf als gerechtsdeurwaarders dicht bij je leest.

Op naar de toekomst

Voordat de borrel begon, nam Brouwer opnieuw het woord. Hij was blij met de vele feedback. “Gerechtsdeurwaarders zitten veel alleen in de auto en werken behoorlijk autonoom. Om onze plannen nu voor te leggen was dan ook best spannend, zeker omdat we bewust kritische mensen uitgenodigd hebben. We hebben vandaag veel nuttige feedback gekregen en gaan hier nu mee aan de slag. We houden jullie betrokken bij het vervolgproces en zullen zeker gebruik blijven maken van jullie ideeën en expertise.”